Podwyższenie, obniżenie i pozbawienie stopnia służbowego w Służbie Leśnej
Przepisy powszechnie obowiązującego prawa wymagają, aby niektóre stanowiska w jednostkach Lasów Państwowych były obsadzane przez pracowników Służby Leśnej. Pracownicy ci mają nadawane stopnie służbowe, które przekładają się nie tylko na umiejscowienie w strukturze, ale również na wysokość wynagrodzenia. Stopnie służbowe mogą być podwyższane lub obniżane, a pracownik w niektórych okolicznościach może być pozbawiony swojego stopnia służbowego.
Kwestie te reguluje rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 14 stycznia 2003 r. w sprawie stanowisk, stopni służbowych oraz zasad wynagradzania w służbie leśnej. W jakich sytuacjach dochodzi do podwyższenia, obniżenia albo pozbawienia stopnia służbowego?
Najpierw przeanalizujmy przepisy wspólne dla podwyższenia, obniżenia lub pozbawienia stopnia służbowego. Czynności tych dokonuje:
– Minister właściwy do spraw środowiska w odniesieniu do Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych,
– Dyrektor Generalny Lasów Państwowych w odniesieniu do: Dyrektorów Regionalnych Dyrekcji Lasów Państwowych, pracowników Służby Leśnej zatrudnionych w Dyrekcji Generalnej Lasów Państwowych, kierowników jednostek organizacyjnych Lasów Państwowych o zasięgu krajowym,
– Dyrektor Regionalnej dyrekcji Lasów Państwowych w odniesieniu do: Nadleśniczych, pracowników Służby Leśnej w Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych,
– Nadleśniczy w odniesieniu do pracowników Służby Leśnej w Nadleśnictwie,
– kierownik jednostki organizacyjnej Lasów Państwowych o zasięgu krajowym – w odniesieniu do zastępcy kierownika jednostki organizacyjnej Lasów Państwowych o zasięgu krajowym.
Regulacje wspólne dla podwyższenia, obniżenia i pozbawienia stopnia służbowego
Teraz przejdźmy do przepisów wspólnych dla tych trzech przypadków. Nadanie wyższego stopnia służbowego, jego obniżenie czy pozbawienie następuje na pisemny wniosek bezpośredniego przełożonego, który nie jest wymagany, jeżeli uprawnionym do nadawania stopnia służbowego jest bezpośredni przełożony. Czyli jeżeli np. Nadleśniczy chce podnieść stopień służbowy Głównemu Księgowemu o nie więcej niż jeden stopień od dotychczas posiadanego, to nie musi składać pisemnego wniosku o nadanie wyższego stopnia, bowiem musiałby kierować ten wniosek sam do siebie. Ale jeżeli Główny Księgowy chciałby obniżyć stopień służbowy pracownikowi księgowości, to musi wystąpić z pisemnym wnioskiem do Nadleśniczego. Co istotne, o zamiarze nadania, obniżenia lub pozbawienia stopnia służbowego zawiadamia się reprezentującą pracownika zakładową organizację związkową. Można więc wywnioskować, że zamiaru tego nie trzeba obwieszczać, jeżeli pracownik nie jest reprezentowany przez zakładową organizację związkową. Dodatkowo, przepis wymaga powiadomienia, tak możliwe jest uznanie, że głos zakładowej organizacji związkowej w tej materii będzie miał jedynie charakter konsultacyjny.
Podwyższenie stopnia służbowego
Podwyższenie stopnia służbowego zazwyczaj wiąże się z podwyżką lub awansem. Stopień służbowy może podwyższyć osoba uprawniona do jego nadania, obniżenia lub podwyższenia, z tym jednak zastrzeżeniem, że nadanie pracownikowi Służby Leśnej stopnia służbowego wyższego o więcej niż jeden stopień od dotychczas posiadanego lub częściej niż jeden raz w roku wymaga pisemnej zgody kierownika nadrzędnej jednostki organizacyjnej Lasów Państwowych (regulacja ta nie dotyczy pracowników Służby Leśnej w Dyrekcji Generalnej Lasów Państwowych). Czyli jeżeli Nadleśniczy chciałby podnieść pracownikowi stopień służbowy o jeden stopień i miałoby to miejsce raz w roku, to nikogo o zgodę pytać nie musi. Gdyby jednak chciał podnieść pracownikowi stopień służbowy o dwa stopnie lub zrobić to np. dwa razy w ciągu roku – musi zwrócić się o zgodę do Dyrektora Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych.
Co prawda rozporządzenie - w przeciwieństwie do obniżenia lub podwyższenia stopnia służbowego - nie przewiduje wprost trybu zmiany umowy o pracę w związku z podwyższeniem stopnia służbowego, ale właściwym krokiem będzie podpisanie porozumienia zmieniającego (przy założeniu, że pracownik nie wzbrania się przed podwyższeniem stopnia).
Obniżenie stopnia służbowego
Obniżenie stopnia służbowego jest możliwe w dwóch przypadkach – jeżeli pracownik przejdzie na niższe stanowisko w Służbie Leśnej albo naruszy obowiązki pracownicze określone w art. 100 Kodeksu pracy. Przejście na niższe stanowisko najczęściej wiąże się z restrukturyzacją Nadleśnictwa albo z tym, że pracownik z przyczyn osobistych chce zajmować niższe stanowisko niż dotychczas. Z kolei degradacja w związku z naruszeniem obowiązków pracowniczych może nastąpić wówczas, gdy pracownik naruszy art. 100 Kodeksu pracy, zgodnie z którym: „§ 1. Pracownik jest obowiązany wykonywać pracę sumiennie i starannie oraz stosować się do poleceń przełożonych, które dotyczą pracy, jeżeli nie są one sprzeczne z przepisami prawa lub umową o pracę. § 2. Pracownik jest obowiązany w szczególności: 1) przestrzegać czasu pracy ustalonego w zakładzie pracy; 2) przestrzegać regulaminu pracy i ustalonego w zakładzie pracy porządku; 3) przestrzegać przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, a także przepisów przeciwpożarowych; 4) dbać o dobro zakładu pracy, chronić jego mienie oraz zachować w tajemnicy informacje, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę; 5) przestrzegać tajemnicy określonej w odrębnych przepisach; 6) przestrzegać w zakładzie pracy zasad współżycia społecznego.”
Obniżenie stopnia służbowego wymaga wypowiedzenia zmieniającego, chyba że pracownik zgodzi się na podpisanie porozumienia zmieniającego. Jednakże w przypadku pracowników, którzy przechodzą na niże stanowisko w Służbie Leśnej, możliwe jest zachowanie posiadanego stopnia służbowego, jeżeli stopień ten jest wyższy od maksymalnego przewidywanego na tym stanowisku i zgodę na zachowanie tego stopnia wyrazi:
– Dyrektor Generalny Lasów Państwowych – w odniesieniu do: pracowników Służby Leśnej w Dyrekcji Generalnej Lasów Państwowych, Dyrektorów Regionalnych dyrekcji Lasów Państwowych, kierowników i zastępców kierowników jednostek organizacyjnych Lasów Państwowych o zasięgu krajowym,
– Dyrektor Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych – w odniesieniu do: pracowników Służby Leśnej w Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych, Nadleśniczych i pozostałych pracowników Nadleśnictw.
Czyli np. Nadleśniczy, który stwierdzi naruszenie obowiązków pracowniczych przez pracownika może, ale nie musi obniżyć mu stopnia służbowego (może uznać, że wystarczająca będzie kara upomnienia lub nagany). Natomiast w przypadku, gdyby osoba pracująca na stanowisku leśniczego miała przejść na stanowisko podleśniczego, co wiązałoby się z obniżeniem stopnia służbowego, możliwe jest – za zgodą Dyrektora Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych – zachowanie stopnia służbowego przez tego leśniczego, jeśli stopień ten jest wyższy od maksymalnego przewidywanego na stanowisku podleśniczego. W takim wypadku Nadleśniczy powinien wystąpić do Dyrektora Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych o zgodę o zachowanie stopnia służbowego dla takiego pracownika.
Pozbawienie stopnia służbowego
W przeciwieństwie do obniżenia stopnia służbowego – pozbawienie go jest działaniem obligatoryjnym i następuje w przypadku, gdy pracownik przechodzi do pracy w Lasach Państwowych, ale na stanowisko poza Służbą Leśną albo gdy przestał spełniać wymogi określone w art. 45 ust. 2 ustawy o lasach lub w § 3 rozporządzenia. Zatem pozbawionym stopnia służbowego może być pracownik Służby Leśnej, który: nie jest obywatelem polskim, ma mniej niż 21 lat, utracił pełnię praw cywilnych i obywatelskich lub odpowiednie kwalifikacje zawodowe, przestał cieszyć się nienaganną opinią, nie jest zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy, nie posiada odpowiedniego stanu zdrowia, był karany sądownie za przestępstwo z chęci zysku lub z innych niskich pobudek. Stopnia służbowego pozbawia się również osoby zatrudnione na stanowisku strażnika leśnego lub starszego strażnika leśnego, które mają zaburzenia psychiczne, o których mowa w przepisach o ochronie zdrowia psychicznego, lub o znacznie ograniczonej sprawności psychofizycznej, wykazujące istotne zaburzenia funkcjonowania psychologicznego, uzależnione od alkoholu lub od substancji psychoaktywnych. Pozbawienie stopnia służbowego, podobnie jak jego obniżenie, odbywa się w drodze wypowiedzenia zmieniającego, chyba że pracownik wyrazi zgodę na porozumienie zmieniające.
Tryb odwoławczy
Rozporządzenie przewiduje, że od obniżenia lub pozbawienia stopnia służbowego można się odwołać do kierownika nadrzędnej jednostki organizacyjnej Lasów Państwowych w terminie 7 dni od powiadomienia pracownika o obniżeniu lub pozbawieniu stopnia. Czyli np. leśniczy może złożyć odwołanie do Dyrektora Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych. Kiedy warto się odwoływać? Kiedy nie został dopełnione formalności związane z obniżeniem stopnia (np. brak uzyskania zgody jednostki nadrzędnej, jeżeli jest wymagana, brak odpowiedniej formy obniżenia/pozbawienia) lub nie ziściły się przesłanki do obniżenia/pozbawienia stopnia – np. pracownik nie naruszył podstawowych obowiązków pracowniczych albo nadal spełnia wszelkie wymogi do pozostawania w Służbie Leśnej. Rozporządzenie nie precyzuje formy odwołania, w związku z tym należy domniemywać, że powinno ono nastąpić na piśmie i w terminie 7 dni kalendarzowych (a nie roboczych).
Podsumowanie
Stopnie służbowe w Służbie Leśnej stanowią podstawę do wyliczania wynagrodzenia pracowników Służby Leśnej i mogą być podwyższane, obniżane lub pracownik może być pozbawiony stopnia służbowego. Obniżenie i podwyższenie stopnia służbowego może nastąpić jedynie w przypadkach wynikających z przepisów prawa, a od takiej decyzji przysługuje odwołanie do kierownika jednostki nadrzędnej.
KODEKS PRACY A PONADZAKŁADOWY UKŁAD ZBIOROWY PRACY
Szkolenie będzie dotyczyć różnic pomiędzy tym, jak prawa i obowiązki pracowników kształtują przepisy powszechnie obowiązujących przepisów prawa pracy, a jak ma się do tego Ponadzakładowy Układ Zbiorowy Pracy dla pracowników Lasów Państwowych, tak aby w efekcie uniknąć stosowania nieodpowiednich regulacji.
