Deputat rolny
Jak już wielokrotnie wspominaliśmy w publikowanych przez siebie artykułach – Ponadzakładowy Układ Zbiorowy Pracy dla Pracowników Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe określa szereg przywilejów dla objętych Układem osób, które nie są powszechne i nie wynikają z przepisów powszechnie obowiązującego prawa. Jednym z nich jest deputat rolny.
Kwestie deputatu rolnego określa § 16 Układu, który precyzuje, że beneficjentami deputatu rolnego mogą być pracownicy, emeryci i renciści oraz pracownicy, którzy przeszli na świadczenie przedemerytalne. Osoby te mogą bezpłatnie korzystać z użytków rolnych zarządzanych przez pracodawców. Jak więc wynika z § 16 ust. 1 Układu – krąg uprawnionych jest dosyć szeroki i nie obejmuje wyłącznie osób aktualnie pracujących w Państwowym Gospodarstwie Leśnym Lasy Państwowe, ale dodatkowo nie jest zawężony do byłych lub obecnych pracowników Służby Leśnej. Tak więc również pracownicy spoza służby leśnej mogą korzystać z deputatu rolnego.
W przytoczonym powyżej postanowieniu Układu jest mowa o użytkach rolnych zarządzanych przez pracodawców. Co kryje się pod pojęciem pracodawcy? Otóż zgodnie z § 1 punkt 1 Układu przez pracodawcę rozumie się jednostkę organizacyjną Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe, o której mowa w art. 32 ust. 2 ustawy z dnia 28 września 1991 r. o lasach i wymienioną w załączniku nr 1 do Układu.
W praktyce załącznik nr 1 do Układu wymienia Dyrekcję Generalną Lasów Państwowych, Regionalne Dyrekcje Lasów Państwowych, Zakłady Lasów Państwowych oraz wszystkie Nadleśnictwa.
Deputat jest świadczeniem bezpłatnym i nie jest obowiązkowy, tak więc uprawniony sam może podjąć decyzję czy skorzystać z deputatu, czy jednak nie jest mu to potrzebne. Jednakże w przypadku rezygnacji z deputatu – osobie uprawnionej nie przysługuje ekwiwalent pieniężny, co oznacza, że albo odbiera świadczenie w naturze, albo w ogóle. Korzystanie z deputatu wiąże się z zawarciem umowy, która powinna dokładnie określać przedmiot deputatu, czyli jego położenie, powierzchnię, rodzaj użytków.
Uprawnieni mogą użytkować do 1 ha łącznie gruntów ornych, łąk, sadów i ogrodów, przy czym powierzchnia tych użytków w I, II, III i IV klasie gleboznawczej powinna być mierzona w hektarach przeliczeniowych, według zasad stosowanych do naliczania podatku rolnego, ale jeżeli użytki te mają V i VI klasę gleboznawczą – osoba uprawniona może korzystać z powierzchni do 2 ha. Dodatkowo, uprawnieni mogą korzystać z pastwisk bez ograniczenia obszarowego i niezależnie od tego, czy posiadają w deputacie grunty orne, łąki, sady i ogrody. Z treści § 16 Układu można wywnioskować, że katalog użytków, które można przejąć w deputat jest ograniczony do gruntów ornych, łąk, sadów, ogrodów oraz pastwisk, zatem nie powinno być możliwe korzystanie w ramach deputatu np. z działki budowlanej.
Wątpliwości związane z deputatem powstają na tle tego, czy w przypadku korzystania z gruntów klasy I-IV oraz V-VI jednocześnie, możliwe jest zwiększenie powierzchni do 2 ha. W mojej ocenie nie, ponieważ § 16 ust. 3 Układu wyraźnie stanowi, że w przypadku gruntów rolnych V i VI klasy gleboznawczej powierzchnia deputatu może być zwiększona do 2 ha. W postanowieniu tym jest mowa o konkretnej klasie gruntów na powierzchni, a nie o powierzchni z udziałem gruntów V i VI klasy.
Druga wątpliwość, z jaką spotykam się w praktyce dotyczy tego, jak należy postąpić z deputatem rolnym w przypadku zmiany jednostki Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe, w której zatrudniony jest dany pracownik – czy deputat powinien zapewnić mu nowy pracodawca, czy dotychczasowy deputat przepada? Układ nie stanowi o tym w jednoznaczny sposób, niemniej jednak w § 16 jest mowa o korzystaniu z użytków rolnych zarządzanych przez pracodawców, a więc jednostki wymienione w Załączniku Nr 1 do Układu. Moim zdaniem zmiana pracodawcy z jednej jednostki Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe na drugą jednostkę, nie musi wiązać się z zaprzestaniem korzystania z deputatu, skoro w Układzie jest mowa o pracodawcach w liczbie mnogiej, zwłaszcza że zazwyczaj położenie deputatu jest ściśle powiązane z miejscem zamieszkania danego pracownika, który zazwyczaj nie musi mieszkać na terenie jednostki, w której aktualnie pracuje. Ponadto, w przypadku emerytów lub rencistów trudno odnosić się do pojęcia pracodawcy, co dodatkowo może uzasadniać taką interpretację. W wielu jednostkach stosuje się porozumienia, na podstawie której np. dane Nadleśnictwo zobowiązuje się dalej zapewniać pracownikowi deputat w miejsce jego aktualnego pracodawcy – innej jednostki.
Oczywiście w przypadku ustania zatrudnienia w Państwowym Gospodarstwie Leśnym Lasy Państwowe, nie związanym z przejściem na emeryturę, rentę lub świadczenie przedemerytalne, deputat nie powinien dalej przysługiwać byłemu pracownikowi, który ewentualnie może wystąpić o dzierżawę gruntu. Czy deputat rolny podlega dziedziczeniu? W mojej ocenie nie z uwagi na ścisły związek tego świadczenia ze stosunkiem pracy uprawnionego w jednostce Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe.
Podsumowanie
Deputat rolny jest świadczeniem pracowniczym dla pracowników, emerytów, rencistów oraz osób korzystających ze świadczenia przedemerytalnego, którzy pracują lub pracowali w danej jednostce Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe. Deputat jest nieodpłatny i polega na korzystaniu z wymienionych w Ponadzakładowym Układzie Zbiorowym Pracy dla Pracowników Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe użytków rolnych.
KODEKS PRACY A PONADZAKŁADOWY UKŁAD ZBIOROWY PRACY
Szkolenie będzie dotyczyć różnic pomiędzy tym, jak prawa i obowiązki pracowników kształtują przepisy powszechnie obowiązujących przepisów prawa pracy, a jak ma się do tego Ponadzakładowy Układ Zbiorowy Pracy dla pracowników Lasów Państwowych, tak aby w efekcie uniknąć stosowania nieodpowiednich regulacji.
