Bezpłatne mieszkanie dla emeryta
Przejście na emeryturę przez pracownika Służby Leśnej niesie za sobą wiele zmian, w tym niejednokrotnie zmianę mieszkania, jeśli pracownik był uprawniony do korzystania z bezpłatnego lokalu. Jednak przez 6 miesięcy od ustania stosunku pracy były pracownik ma prawo zajmować lokal mieszkalny, z którego dawniej nieodpłatnie korzystał. Wiele wątpliwości budzi jednak to czy mieszkanie przez te 6 miesięcy nadal jest bezpłatne, czy jednak należy zawrzeć z emerytem umowę najmu.
Zgodnie z art. 46 ust. 1 punkt 2 ustawy o lasach: „Pracownicy Służby Leśnej przy wykonywaniu czynności służbowych korzystają z ochrony prawnej, przewidzianej w przepisach prawa karnego dla funkcjonariuszy publicznych, a ponadto mają prawo do: […] 2) bezpłatnego mieszkania, jeżeli stanowisko oraz charakter pracy związane są z koniecznością zamieszkania w miejscu jej wykonywania.” W art. 46 ust. 4 ustawy zawarto upoważnienie ustawowe dla Ministra właściwego do spraw środowiska do określenia – w drodze rozporządzenia –stanowisk w Służbie Leśnej, na których zatrudnionym pracownikom przysługuje bezpłatne mieszkanie albo równoważnik pieniężny oraz sposobu i trybu przyznawania i zwalniania tych mieszkań, ustalania i wypłaty równoważnika pieniężnego, przy uwzględnieniu właściwego wykonywania zadań przypisanych pracownikom Służby Leśnej. § 1 rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 17 grudnia 2009 r. w sprawie określenia stanowisk w Służbie Leśnej, na których zatrudnionym pracownikom przysługuje bezpłatne mieszkanie albo równoważnik pieniężny, oraz sposobu i trybu przyznawania i zwalniania tych mieszkań, a także ustalania i wypłaty równoważnika pieniężnego stanowi, że bezpłatne mieszkanie, o którym mowa w przytoczonym powyżej przepisie ustawy, przysługuje pracownikowi Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe zaliczanemu do Służby Leśnej, zatrudnionemu na stanowisku nadleśniczego albo leśniczego.
W § 6 rozporządzenia doprecyzowano zasady zwrotu bezpłatnego mieszkania wskazując w ust. 2 tegoż paragrafu, że: „Pracownik, którego stosunek pracy ustał w związku z przejściem na emeryturę lub rentę, zwalnia bezpłatne mieszkanie w terminie 6 miesięcy od dnia ustania tego stosunku.” W ust. 4 wspomnianego powyżej paragrafu określono, że zwolnienie bezpłatnego mieszkania polega na opuszczeniu bezpłatnego mieszkania przez pracownika i członków rodziny potwierdzonym wymeldowaniem się z bezpłatnego mieszkania i opróżnieniu przez pracownika bezpłatnego mieszkania z należących do niego mebli, sprzętów i urządzeń domowych, elementów wyposażenia, zwierząt domowych i gospodarskich, maszyn i urządzeń gospodarczych. Idąc dalej, w § 7 rozporządzenia wskazano, że po zwolnieniu przez pracownika bezpłatnego mieszkania sporządza się protokół, który określa stan techniczny bezpłatnego mieszkania oraz znajdujących się w nim instalacji i urządzeń, a protokół ten stanowi podstawę rozliczeń dokonywanych w związku ze zwolnieniem bezpłatnego mieszkania.
Z powołanych powyżej przepisów nie wynika wprost i bezpośrednio, że po ustaniu stosunku pracy ze względu na uzyskanie statusu emeryta, były pracownik może dalej nieodpłatnie korzystać z mieszkania, które zajmował bezpłatnie w okresie trwania stosunku prac.
Nigdzie jednak nie jest zastrzeżone, że korzystanie to ma odbywać się na zasadzie odpłatności, co racjonalny ustawodawca powinien przewidzieć.
W mojej ocenie emeryt jest uprawniony do bezpłatnego korzystania z lokalu w okresie 6 miesięcy od dnia ustania stosunku pracy. Wynika to nie tylko ze wspomnianego powyżej braku zastrzeżenia odpłatności, ale również z tego, że w rozporządzeniu konsekwentnie używane jest sformułowanie „bezpłatne mieszkanie” w odniesieniu do lokalu zajmowanego przez emerytowanego pracownika: „zwalnia bezpłatne mieszkanie”, „opuszczenie bezpłatnego mieszkania”, „wymeldowaniem się z bezpłatnego mieszkania”, „opróżnienie przez pracownika bezpłatnego mieszkania”, „po zwolnieniu przez pracownika bezpłatnego mieszkania”, „stan techniczny bezpłatnego mieszkania”, „w związku ze zwolnieniem bezpłatnego mieszkania”. Gdyby racjonalny ustawodawca oczekiwał, że emerytowany pracownik ma pokrywać czynsz najmu za zajmowane niegdyś nieodpłatnie mieszkanie, to zgodnie z zasadami logiki i literalnej interpretacji prawa, posługiwałby się raczej sformułowaniami typu: zwalnia to mieszkanie (z pominięciem przymiotnika: „bezpłatne”), przysługujące mu dawniej bezpłatnie mieszkanie, zajmowane przez siebie mieszkanie, itp. Dodania w tym miejscu wymaga, że powyższej tezie nie sprzeciwia się to, że bezpłatnego mieszkania dla emerytowanego pracownika w okresie 6 miesięcy od ustania stosunku pracy nie zastrzeżono w akcie prawnych o randze ustawowej, bowiem z ustawy wprost wynika, że szczegóły dotyczące mieszkań służbowych dookreślone zostaną w rozporządzeniu Ministra właściwego do spraw środowiska.
Ostatecznie, za prawidłowością powyższego stanowiska może przemawiać to, że w § 21 ust. 6 i 6a Ponadzakładowego Układu Zbiorowego Pracy dla Pracowników Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe zawarto następujące uzgodnienia: „[…] 6. Jeżeli ustanie stosunku pracy jest związane z przejściem na emeryturę lub rentę pracownika Służby Leśnej, uprawnionego do bezpłatnego mieszkania, nadleśnictwo – z zastrzeżeniem ust. 7 – ma obowiązek wskazać pracownikowi lokal zamienny oraz pokryć koszty przeprowadzki do tego lokalu w ciągu 6 miesięcy od dnia ustania stosunku pracy pracownika. 6a. W przypadku, o którym mowa w ust. 6, były pracownik zachowuje prawo do bezpłatnego korzystania z mieszkania, w okresie do 6 miesięcy. […]” Tym samym zawarta w Układzie regulacja zdaje się korelować z wnioskami wynikającymi z interpretacji rozporządzenia, skoro wyraźnie stanowi o zachowaniu przez byłego pracownika prawa do bezpłatnego korzystania z mieszkania w okresie do 6 miesięcy.
Podsumowanie
Przejście na emeryturę z całą pewnością niesie za sobą wiele zmian, a w przypadku niektórych pracowników Służby Leśnej – może wiązać się również ze zmianą mieszkania. Aby nie był to proces natychmiastowy – przepisy dopuszczają dalsze zamieszkiwanie przez emerytowanego pracownika przez okres 6 miesięcy od ustania stosunku pracy i w obliczu braku odmiennych zastrzeżeń oraz brzmienia odnośnych regulacji uznać można, że w tym czasie były nadleśniczy lub leśniczy nadal może nieodpłatnie zajmować lokal.
KODEKS PRACY A PONADZAKŁADOWY UKŁAD ZBIOROWY PRACY
Szkolenie będzie dotyczyć różnic pomiędzy tym, jak prawa i obowiązki pracowników kształtują przepisy powszechnie obowiązujących przepisów prawa pracy, a jak ma się do tego Ponadzakładowy Układ Zbiorowy Pracy dla pracowników Lasów Państwowych, tak aby w efekcie uniknąć stosowania nieodpowiednich regulacji.
