Należy pamiętać, że wezwania do sądu w charakterze świadka nie można zlekceważyć, bowiem za nieusprawiedliwione niestawiennictwo na rozprawie sąd może nałożyć na świadka grzywnę, a nawet zarządzić przymusowe doprowadzenie go do gmachu sądu przez Policję.

Jeżeli termin rozprawy koliduje nam z jakimś wyjazdem – należy to usprawiedliwić z odpowiednim wyprzedzeniem, przedkładając np. kserokopię biletów lotniczych, delegację, itp. W przypadku choroby należy przedstawić zaświadczenie od lekarza sądowego, ale praktyka pokazuje, że również zaświadczenia lekarskie wystawione przez innych lekarzy są z reguły akceptowane przez sąd. Lista lekarzy sądowych znajduje się na stronie sądu.

Ponieważ rozprawa będzie miała związek z wykonywaną pracą – na rozprawę warto przybyć w mundurze leśnika, w przypadku pracowników Służby Leśnej.

Należy ze sobą zabrać dokument tożsamości, tak aby sąd nie miał wątpliwości, że staje przed nim właściwa osoba.

Warto być przed salą rozpraw na kilka minut przed rozpoczęciem rozprawy, gdyż spóźnienie może sparaliżować przebieg całej rozprawy. Należy też się nastawić na dłuższy pobyt w sądzie, gdyż często zdarza się tak, że rozprawa się opóźnia z uwagi na wydłużenie się poprzednich spraw.

Zeznania zazwyczaj rozpoczynają się od sprawdzenia tożsamości świadka, jego wykonywanego zawodu, miejsca zamieszkania (wystarczy podać miejscowość), relacji ze stronami (obcy czy powiązany więziami rodzinnymi) i wieku. O dziwo, praktyka pokazuje, że świadkowie w największą konsternację wpadają przy pytaniu o wiek, dlatego warto odświeżyć sobie tę wiedzę przed rozprawą 🙂 Sędzia poucza też świadka o odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań.

Następnie sędzia pyta stron, czy oczekują odebrania od świadka przyrzeczenia potwierdzającego, że jest on gotowy do zeznawania prawdy i świadomy odpowiedzialności przed prawem za składanie fałszywych zeznań. Często strony rezygnują z tego prawa i świadek nie musi składać przyrzeczenia, ale gdy jedna ze stron postępowania jest nieobecna – wówczas sąd obowiązkowo odbiera od świadka przyrzeczenie.

I teraz dochodzimy do głównego punktu programu, czyli do składania zeznań przez świadka. Z reguły najpierw pytania zadaje sąd, zaczynając od ogólnego pytania – co świadkowi wiadomo w sprawie. Potem pytania zadaje strona, która świadka powołała, a następnie strona przeciwna. Oczywiście mogą zdarzyć się również pytania uzupełniające od wszystkich uczestników postępowania.

Odpowiadając na pytanie należy zawsze zwracać się do sądu, nawet jak zadaje je któraś ze stron. Należy pamiętać o unikaniu zwracania się do sądu per „pani”, „pan”, „państwo” – zamiast tego lepiej używać zwrotów typu: „wysoki sądzie”, „proszę sądu”.

Jeżeli świadek nie rozumie pytania, zawsze może poprosić o jego wyjaśnienie.

Na pytania najlepiej odpowiadać krótko, zwięźle i na temat, bez większych dygresji. Należy zawsze mówić prawdę i pamiętać o tym, że jeżeli czegoś nie pamiętamy, to lepiej powiedzieć to wprost sądowi niż na poczekaniu wymyślać jakąś historię, która potem okaże się nieprawdziwa i może skutkować uznaniem naszych zeznań za niewiarygodne.

Warto pamiętać o prawie odmowy zeznań, zgodnie z którym, jak głosi art. 261 Kodeksu postępowania cywilnego: „1. Nikt nie ma prawa odmówić zeznań w charakterze świadka, z wyjątkiem małżonków stron, ich wstępnych, zstępnych i rodzeństwa oraz powinowatych w tej samej linii lub stopniu, jak również osób pozostających ze stronami w stosunku przysposobienia. Prawo odmowy zeznań trwa po ustaniu małżeństwa lub rozwiązaniu stosunku przysposobienia. Jednakże odmowa zeznań nie jest dopuszczalna w sprawach o prawa stanu, z wyjątkiem spraw o rozwód. 2. Świadek może odmówić odpowiedzi na zadane mu pytanie, jeżeli zeznanie mogłoby narazić jego lub jego bliskich, wymienionych w paragrafie poprzedzającym, na odpowiedzialność karną, hańbę lub dotkliwą i bezpośrednią szkodę majątkową albo jeżeli zeznanie miałoby być połączone z pogwałceniem istotnej tajemnicy zawodowej. Duchowny może odmówić zeznań co do faktów powierzonych mu na spowiedzi.” Podobne rozwiązanie znajduje się przepisach regulujących inne rodzaje postępowań.

Nieuzasadniona odmowa zeznań może skutkować nałożeniem na świadka grzywny, więc warto przemyśleć brak odpowiedzi.

Przy zeznaniach można korzystać z własnych notatek, ale sąd na pewno to odnotuje i będzie to miało wpływ na ocenę zeznań świadka. Generalnie wertowanie notatek nie spotyka się z aprobatą ze strony sądu, gdyż z założenia świadek ma zeznawać spontanicznie.

Jeżeli nasze zeznania będą istotnie sprzeczne z zeznaniami innego świadka, sąd może zarządzić konfrontację, na którą zaprosi obu świadków i będzie porównywał ich wersję.

Po złożeniu zeznań możemy pozostać na rozprawie lub opuścić gmach sądu.

Świadek może żądać zwrotu wydatków związanych ze stawiennictwem do sądu, takich jak np. koszty dojazdu, wynagrodzenie za utratę zarobku. Z reguły stosowne wzory wniosków znajdują się sekretariacie wydziału prowadzącego sprawę.